„A więc Bóg nie istnieje”

autor zdjęcia: Andrzej Hulimka/REPORTER/EAST NEWS

źródło: Rzeczpospolita

Happening na Marszu Ateistów. Na zdjęciu: profesor Jan Hartman jako stracony Kazimierz Łyszczyński. Warszawa, 29 marca 2014 r.

30 marca 1689 r. na rynku w Warszawie wykonano wyrok śmierci na Kazimierzu Łyszczyńskim. Jedyną „winą” tego wolnomyśliciela było to, że napisał pierwszy polski traktat ateistyczny, w którym głosił pochwałę praw naturalnych, krytykował oszustwa i manipulacje wynikające z istnienia religii, a przede wszystkim zaprzeczał istnieniu Boga.

Publiczność jest nieco zawiedziona, ponieważ liczyła na stos. Tymczasem król okazał łaskę i mimo że większość biskupów domagała się, aby „z trzaskiem płomieni zaginęła (…) pamięć” o owym „monstrum”, przychylił się do prośby skazańca i rozkazał go ściąć. A to zasadnicza różnica – zarówno z punktu widzenia tego, który ma zostać stracony, jak i żądnej sensacji gawiedzi. Katowski miecz oznacza śmierć szybką i mniej widowiskową od spalenia na stosie. Ogień zabija powoli i zadaje większe cierpienia. Mieszkańcy stolicy Rzeczypospolitej są więc rozczarowani, ale i tak rynek, na którym ustawiono szafot, szczelnie wypełnia tłum żądnych rozrywki ludzi. Sprawa Kazimierza Łyszczyńskiego, podsędka brzeskolitewskiego, od dłuższego czasu budzi bowiem powszechne zainteresowanie.

W końcu skazaniec wstępuje na podwyższenie. Nie udaje bohatera, jest zmęczony, zrezygnowany, przerażony w obliczu śmierci. Ponoć ci stojący najbliżej słyszą nawet, jak wypiera się swoich poglądów i prosi o przebaczenie. Ale może to tylko plotka idealizująca rzeczywistość, marzenie ogółu, by nieprawy ateusz przed śmiercią powrócił do Boga, którego istnienia zaprzeczył? Po chwili już nikt o tym nie rozmyśla, ponieważ sama kaźń okazuje się ciekawsza, niż początkowo sądzono. Życia ateisty nie można tak po prostu przerwać jednym cięciem...